11:44
Kubra
Bir
varmış bir yokmuş. Tanrı’nın mahlukları tahıl kadar çokmuş; fazla konuşmak
günahmış.
Günahmış
çünkü haddinden fazla konuşursan hatırlamaman gerekenleri hatırlayabilir,
anlatmaman gerekenleri
anlatmaya başlayabilirsin. Her
ailede sırlar vardır saklı kalması gereken. Her ailenin günahları vardır kabir
defterlerine
kaydedilen.
Olur da eline geçirirsen o
defterlerden birini, orada rastgelebilirsin söze dökülmeyecek olana.
Yazılarının heyranı olduqum,yazarım Elif Şafak…Bu əsərin adına öncə hec rastlamamışdım ,bəlkə də mənim gözümdən qacmış da ola bilərdi.Hər zaman diqqətdən kənarda qalmış ,lakin parladınca inciyə dönüşə biləcək fikriylə notebook-umun yaddaşına yüklədim romanı.2005-ci ildə qələmə alınmış,mükkəmməl bir əsər.Dərin sevgi,ehtiras,qarşılıqlı hörmət,ailə dəyərləri,vətən sevgisi,milliyyətcilik bir sözlə bir həyat yerləşdirilib bir kitaba.Bir də hər zaman və hər yerdə mövcud olan qadına şiddət-TƏCAVÜZ.
...,Əsər yazara bir sıra cətinliklər törətmiş ,məhkəməlik etmiş olsa da,Oxuyucu kütlə tərəfindən tez bir zamanda sevilmiş.müsbət rəylər qazandırmışdır.Cünkü ilk baxışdan sezilməsə də məntiqli bir şəkildə hər iki dövlıətin adət-ənənələrini.onların oxşar və fərqli cəhətlərini qarşı-qarşıya qoyur sanki.Oxuyarkən qat-qarışıq hisslərə qapıldım.Daha doqru nəticəyə varmaq ücün ,daxilimdəki milliyətcilik duyqusundan azad olmaqa calışdım .Əsəri bir Azəri-Türkü olaraq deyil də,qeyri bir millət.vətəndaş olaraq, qəbul edib.incə-incə cözməyə başladım bu işi.Siyasi düşüncələri bir kənara qoyub,iki qonşu,düşmən dövlətin tarixcəsini vərəqlədim sanki.Dönə-dönə oxudum və tarixi niyə sevmədiyimi də anladım nəhayət.Ucu-bucaqı görünməyən.dibsiz bir yoldur tarix.Hər kəs öz millətinə xas düşüncəylə,her bir xalq özünü görmək istədiyi bir kecmiş yazmış…Yazar bir yandan Türklerin adətlərini,dürüstlüklerini,dini inanclarını,ailə baqlarını möhkəmliyinin vurqulamışsa,digər yandan,ermenilerin mətbəxini,adətlərini ələ salırmışcasına acıq-aşkar qeyd edib.Digər bir məsələ isə 1915ci ildə ermenilerin Türklər tərəfindən soyqırımını oxucuya qəbul elətdirməyə calışmış sanki…Lakin əsər haqda müsahibəsində oxuduquma görə ,yazar qeyd edib ki:”Bu roman başdan sona bir hayal eseridir” İnşallah ki belədir…..
Gələk romanımıza…
Öncə qeyd edim ki.əsərin sonuna yaxın bu ailələrin bir-birilə bir baqı olduqunu öyrəndim və doqrusu təəccüblənməmiş deyildim.Hər ailə haqda qısa məlumat verəcəm.Roman əsasən iki ailə(bir Ermeni ailəsi və birTürk ailəsi) və bir gənc,gözəl ,erməni ailəsində xoş qarşılanmadıqı,”odar” adlandırılaraq xor görüldüyü (odar-ermenicə,gəlmə deməkmiş)ailənin Amerikalı gəlini Rose-dan bəhs edir.Rose və Barsam bir-birlərini cox sevərək evlənmişdilər.Ər-arvad olaraq cox hörmətlə baqlanmışdılar bir-birinə.Barsam ailəsini həyat yoldaşına qarşı bir az anlayışlı olmalarına dəfələrlə,israrla dəvət etsə də,Rose elə onların gözündə “odar”olaraq da qalmışdı.Bu vəziyyət onsuzda bu ailənin”qayda-qanunlarına” Barsama görə qatlaşan Rose ücün cox aqır və dözülməz idi və təəssüf ki,ip incəldiyi yerdən qırıldı bir gün.Onlar bir qızları olmasına baxmayaraq,boşandılar.Kicik qız,məsum Armanuş anasıyla Arizonaya üz tutdular.Qızını sevə bilmək ücün arizonaya catar catmaz vaxtilə erməni nənəsini adını qoyduqları Armanuşa Amy deye müraciət etdi Rose. Beləcə iki iqlim,iki ailə,iki ad arasında böyüdü Armanuş.
Erməni ailəsi – Cakmakcıyanlar… vaxtilə İstanbulda yaşamış,ziyalı.sadə və öz aralarında səmimi ,mehriban ailədirlər.1915 ci ildə istanbuldan türklər tərəfindən sürgün edilmiş bir cox erməni ailələrindən biri. Sürgün olunarkən ailə aqsaqqalları yolda ölən ölmüş.aclıqdan intihar edenler olmuş.Uşaqlarsa bir-birini itirərək ayrı düşmüşlər.Şuşan qardaşlarını itirərək ac-susuz yollarda bayqın qalır və bir türk ailəsi tərəfindən tapılır və saqlamlıqına qovuşur.İllər sonra bir təsadüf nəticəsində qardaşı tərəfindən tapılır Şuşan nənə.Milliyyətini .dinini.adını dəyişmiş Şəbnəm olaraq…
Türk ailəsi---Kazancı ailəsi…Ata levent kazancı.Olduqca sert .Özünün böyümüş olduqu ailəsi onun yaddaşında cox pis izlər buraxmışdır.Anası “bilinməyən”səbəbdən evi tərk etmiş.kicik oqlu leventi atasına emanət edərək.,bir zərf.və böyüyüncə oqluna verməsi diləkcəsiylə yaqut qaşlı,nar dənəcikli,qiymətli mücevhər bir broş…
Üc qız və bir oqulları var.Mən birbaşa əsərin baş qəhrəmanı,əsərin adıyla xüsusi baqı olan Zelihadan və onun qızı Asyadan bəhs edəcəm xüsusən.
Zeliha---19 yaşında,tutucu,dindar.aqır başlı bir ailənin qızı olsa da sərbəst həyat tərzi kecirən bir qızdır.Bir gün faciəli şəkildə hamilə olduqnu anlayır və arzuolunmayan hamiləlikdən qurtulmaq ücün kimsəyə bəlli etmədən xəstəxanaya üz tutur.Lakin son anda daxili bir hiss, bir qüvvə tərəfindənmi,nədənsə bu əməliyyat baş tutmur.Zavallı Zeliha yaşadıqı tragediyanın qurbanı və bundan xəbərsiz,günahsız olan yavrucaqı “bic”damqasıyla dünyaya gətirir.Asya bu damqayla artıq 19 yaşındadır.Anasının onu dünyaya gətirdiyi yaşda.Anasıyla arasında nə qədər sevgi varsa da bir o qədər məsafə dərin bir ucurum var.Dörd xalanın qızı olaraq böyümenin cətinliyini yaşamışdı uşaqlıqdan.O ,anasına da xala “Zeliha teyze”deyirdi.Vəəə….bir də üzünü hec görmədiyi dayısı vardı—Mustafa.Mustafa Amerikada yaşayırdı-Arizonada…
Bu yaşa qədər Asya artıq hamıdan “fərqli” olduqunu anlamışdı.Dəfələrlə,məktəbdə və hətda öz böyüdüyü ailədə belə nənəsi əsəbiləşən kimi,ona dilinin altında bu sözü ona deməkdən cəkinməmişdi.Hec bir acıqlama istəmədən,övladının başına gələn fəlakəti öyrenmeden ittiham etmişdi anası Zelihanı.Axı,Zeliha bunu necə acıqlaya bilərdi?Bu anasının sonu olardı deyə,bütün “yükün aqırlıqını”üzərində daşımışdı 0n doqquz il.Ta ki o günə qədər……Asya atasını itirdiyi gün tapmışdı….“Telaffuz edilmemiş bir kelimeydi baba. Yoktu.
Yazılarının heyranı olduqum,yazarım Elif Şafak…Bu əsərin adına öncə hec rastlamamışdım ,bəlkə də mənim gözümdən qacmış da ola bilərdi.Hər zaman diqqətdən kənarda qalmış ,lakin parladınca inciyə dönüşə biləcək fikriylə notebook-umun yaddaşına yüklədim romanı.2005-ci ildə qələmə alınmış,mükkəmməl bir əsər.Dərin sevgi,ehtiras,qarşılıqlı hörmət,ailə dəyərləri,vətən sevgisi,milliyyətcilik bir sözlə bir həyat yerləşdirilib bir kitaba.Bir də hər zaman və hər yerdə mövcud olan qadına şiddət-TƏCAVÜZ.
...,Əsər yazara bir sıra cətinliklər törətmiş ,məhkəməlik etmiş olsa da,Oxuyucu kütlə tərəfindən tez bir zamanda sevilmiş.müsbət rəylər qazandırmışdır.Cünkü ilk baxışdan sezilməsə də məntiqli bir şəkildə hər iki dövlıətin adət-ənənələrini.onların oxşar və fərqli cəhətlərini qarşı-qarşıya qoyur sanki.Oxuyarkən qat-qarışıq hisslərə qapıldım.Daha doqru nəticəyə varmaq ücün ,daxilimdəki milliyətcilik duyqusundan azad olmaqa calışdım .Əsəri bir Azəri-Türkü olaraq deyil də,qeyri bir millət.vətəndaş olaraq, qəbul edib.incə-incə cözməyə başladım bu işi.Siyasi düşüncələri bir kənara qoyub,iki qonşu,düşmən dövlətin tarixcəsini vərəqlədim sanki.Dönə-dönə oxudum və tarixi niyə sevmədiyimi də anladım nəhayət.Ucu-bucaqı görünməyən.dibsiz bir yoldur tarix.Hər kəs öz millətinə xas düşüncəylə,her bir xalq özünü görmək istədiyi bir kecmiş yazmış…Yazar bir yandan Türklerin adətlərini,dürüstlüklerini,dini inanclarını,ailə baqlarını möhkəmliyinin vurqulamışsa,digər yandan,ermenilerin mətbəxini,adətlərini ələ salırmışcasına acıq-aşkar qeyd edib.Digər bir məsələ isə 1915ci ildə ermenilerin Türklər tərəfindən soyqırımını oxucuya qəbul elətdirməyə calışmış sanki…Lakin əsər haqda müsahibəsində oxuduquma görə ,yazar qeyd edib ki:”Bu roman başdan sona bir hayal eseridir” İnşallah ki belədir…..
Gələk romanımıza…
Öncə qeyd edim ki.əsərin sonuna yaxın bu ailələrin bir-birilə bir baqı olduqunu öyrəndim və doqrusu təəccüblənməmiş deyildim.Hər ailə haqda qısa məlumat verəcəm.Roman əsasən iki ailə(bir Ermeni ailəsi və birTürk ailəsi) və bir gənc,gözəl ,erməni ailəsində xoş qarşılanmadıqı,”odar” adlandırılaraq xor görüldüyü (odar-ermenicə,gəlmə deməkmiş)ailənin Amerikalı gəlini Rose-dan bəhs edir.Rose və Barsam bir-birlərini cox sevərək evlənmişdilər.Ər-arvad olaraq cox hörmətlə baqlanmışdılar bir-birinə.Barsam ailəsini həyat yoldaşına qarşı bir az anlayışlı olmalarına dəfələrlə,israrla dəvət etsə də,Rose elə onların gözündə “odar”olaraq da qalmışdı.Bu vəziyyət onsuzda bu ailənin”qayda-qanunlarına” Barsama görə qatlaşan Rose ücün cox aqır və dözülməz idi və təəssüf ki,ip incəldiyi yerdən qırıldı bir gün.Onlar bir qızları olmasına baxmayaraq,boşandılar.Kicik qız,məsum Armanuş anasıyla Arizonaya üz tutdular.Qızını sevə bilmək ücün arizonaya catar catmaz vaxtilə erməni nənəsini adını qoyduqları Armanuşa Amy deye müraciət etdi Rose. Beləcə iki iqlim,iki ailə,iki ad arasında böyüdü Armanuş.
Erməni ailəsi – Cakmakcıyanlar… vaxtilə İstanbulda yaşamış,ziyalı.sadə və öz aralarında səmimi ,mehriban ailədirlər.1915 ci ildə istanbuldan türklər tərəfindən sürgün edilmiş bir cox erməni ailələrindən biri. Sürgün olunarkən ailə aqsaqqalları yolda ölən ölmüş.aclıqdan intihar edenler olmuş.Uşaqlarsa bir-birini itirərək ayrı düşmüşlər.Şuşan qardaşlarını itirərək ac-susuz yollarda bayqın qalır və bir türk ailəsi tərəfindən tapılır və saqlamlıqına qovuşur.İllər sonra bir təsadüf nəticəsində qardaşı tərəfindən tapılır Şuşan nənə.Milliyyətini .dinini.adını dəyişmiş Şəbnəm olaraq…
Türk ailəsi---Kazancı ailəsi…Ata levent kazancı.Olduqca sert .Özünün böyümüş olduqu ailəsi onun yaddaşında cox pis izlər buraxmışdır.Anası “bilinməyən”səbəbdən evi tərk etmiş.kicik oqlu leventi atasına emanət edərək.,bir zərf.və böyüyüncə oqluna verməsi diləkcəsiylə yaqut qaşlı,nar dənəcikli,qiymətli mücevhər bir broş…
Üc qız və bir oqulları var.Mən birbaşa əsərin baş qəhrəmanı,əsərin adıyla xüsusi baqı olan Zelihadan və onun qızı Asyadan bəhs edəcəm xüsusən.
Zeliha---19 yaşında,tutucu,dindar.aqır başlı bir ailənin qızı olsa da sərbəst həyat tərzi kecirən bir qızdır.Bir gün faciəli şəkildə hamilə olduqnu anlayır və arzuolunmayan hamiləlikdən qurtulmaq ücün kimsəyə bəlli etmədən xəstəxanaya üz tutur.Lakin son anda daxili bir hiss, bir qüvvə tərəfindənmi,nədənsə bu əməliyyat baş tutmur.Zavallı Zeliha yaşadıqı tragediyanın qurbanı və bundan xəbərsiz,günahsız olan yavrucaqı “bic”damqasıyla dünyaya gətirir.Asya bu damqayla artıq 19 yaşındadır.Anasının onu dünyaya gətirdiyi yaşda.Anasıyla arasında nə qədər sevgi varsa da bir o qədər məsafə dərin bir ucurum var.Dörd xalanın qızı olaraq böyümenin cətinliyini yaşamışdı uşaqlıqdan.O ,anasına da xala “Zeliha teyze”deyirdi.Vəəə….bir də üzünü hec görmədiyi dayısı vardı—Mustafa.Mustafa Amerikada yaşayırdı-Arizonada…
Bu yaşa qədər Asya artıq hamıdan “fərqli” olduqunu anlamışdı.Dəfələrlə,məktəbdə və hətda öz böyüdüyü ailədə belə nənəsi əsəbiləşən kimi,ona dilinin altında bu sözü ona deməkdən cəkinməmişdi.Hec bir acıqlama istəmədən,övladının başına gələn fəlakəti öyrenmeden ittiham etmişdi anası Zelihanı.Axı,Zeliha bunu necə acıqlaya bilərdi?Bu anasının sonu olardı deyə,bütün “yükün aqırlıqını”üzərində daşımışdı 0n doqquz il.Ta ki o günə qədər……Asya atasını itirdiyi gün tapmışdı….“Telaffuz edilmemiş bir kelimeydi baba. Yoktu.
Yokluğu geliyordu her tür varoluştan
ve varlıktan once”
***
Posted in:
edebiyyat
0 yorum :
Yorum Gönder