11:38
Kubra
 |
| Resim yazısı ekle |
30 Kasım 2015 Pazartesi
Xoş gəldimmi mən dünyaya?
24 Kasım 2015 Salı
Sevgisiz. Şeir
Nədir qəlbimizdə bu kin küdurət
Dağılıb un kimi urvalanmışıq.
Bir qəlbi vurmağa yetər məhəbbət,
Bizsə , nifrət ilə alovlanmışıq.
Bir gün döyünməyi dayanacaqdır,
Nə kini duyacaq, sevgi, nifrəti.
Ürək üzülməyi saxlayacaqdır,
Göstərə bilmədi bizə sərvəti.
Nə kini duyacaq, sevgi, nifrəti.
Ürək üzülməyi saxlayacaqdır,
Göstərə bilmədi bizə sərvəti.
O sərvət ki, sandıq qapısı kimi,
Açılır səhərlər nur dolur otaq.
Qədrini bilmirik, axı hər səhər
kimin əli ilə nurlanır yataq?
Açılır səhərlər nur dolur otaq.
Qədrini bilmirik, axı hər səhər
kimin əli ilə nurlanır yataq?
Saatlara dair. Mihael Zoşçenko (tərcümə)
havayı ala bilirmiş.
Əgər bizim pulla hesablasaq , Avropada bir saat 48 qəpik edirmiş. Görürsən nə əladır....
Bizdə 48 qəpiyə yelqovan belə ala bilməzsən. Alsan da işləməz, qalar orda.
20 Kasım 2015 Cuma
Hər şeyə inad. Şeir.
Dünyanın çarxını saxlamaq olmur,Elə hey, dirəşib tərsinə gedir.
Bir insan ömrünü heçə sayaraq,
Bu nə ədabazlıq , özündən gedir.
Anama. Şeir.
****
İllər necə keçdi sənsiz, anacan?!
Özüm də bilmədim necə böyüdüm.
Uşaqlıq illərim, de, haçanacan
Davam eləyibdir? Bilmirəm özüm.
Biləsən, keçibdir həyatım
ağır,
Nə həyat? Bəlkə də bir röyadayam.
Yuxudan qəlbimə sənsizlik yağır,
Anasız üşüyən bu dünyadayam.
Nə həyat? Bəlkə də bir röyadayam.
Yuxudan qəlbimə sənsizlik yağır,
Anasız üşüyən bu dünyadayam.
Bir qucaq istədim
uşaqlığımdan,
Gözümdə qocaldı bu arzu-istək.
İsti nəvazişə qarışdı duman,
O körpə ürəyi hiss edənədək...
Gözümdə qocaldı bu arzu-istək.
İsti nəvazişə qarışdı duman,
O körpə ürəyi hiss edənədək...
Harda gözü yaşlı, küsüb, ağlayan
Bir uşaq görürəm, dolur gözlərim.
Bəlkə də özümü görürəm o an
Titrəyir nəfəsim, solur sözlərim.
Bir uşaq görürəm, dolur gözlərim.
Bəlkə də özümü görürəm o an
Titrəyir nəfəsim, solur sözlərim.
Yox...mən kövrəlmirəm, sən
mənə inan! Burda yağış yağır, payızdır, ana.
Ruhunu ömrünün çətiri sanan
Payızda yaşayan o qızdir,ana…
Ruhunu ömrünün çətiri sanan
Payızda yaşayan o qızdir,ana…
Şairlik arzusu. Şeir.
Bir şair olsaydım əgər...Sonu xoşbəxtliklə bitən
bir həyat yaradardım.
Təsəvvürə sıqmayan ən kicik zərrələri
böyüdərdim ürəklərdə
aq vərəqlər üzərində.
Qara qəlbli insanlara duyuraydım
sözlərimlə
Həyatdan qopduğum o an (Şeir)
Dərin bir sükut var qəlb otağımda,
Yalqızlığımın ən həzin zümzüməsi,
Vücudumun tərk marşı çalınır
Qulaqlarımda.
Rəqsə qaldırır xatirələr bir-birini,
Bədbəxtliyimə rəqs edir,xoşbəxtliklərim
Şərəfinə içirlər məğlubiyyətlərimin.
“Tost “deyilir hıçıqırılarımın şəninə
Baxıb kədərlənirəm hüznlərimin kef məclisinə.
Gizlədirəm kədərimi
Onu məndən almasınlar
Məni məndən ayırmağa
19 Kasım 2015 Perşembe
Hərrac (Fransa hekayəsi- tərcümə)
On üç yaşındayam. Yay tətilimi böyük əmimin yanında keçirmişdim. Ömrümün sonuna qədər bu üç ayın sıxıntılı , bərbad bazar günlərini unutmayacağam.
Revmatizm xəstəliyi olan böyük əmim ,məni hər bazar günləri demokratların mitinglərinə aparırdı.
17 Kasım 2015 Salı
Elif Şafak "Baba ve piç" haqda...
Bir
varmış bir yokmuş. Tanrı’nın mahlukları tahıl kadar çokmuş; fazla konuşmak
günahmış.
Günahmış
çünkü haddinden fazla konuşursan hatırlamaman gerekenleri hatırlayabilir,
anlatmaman gerekenleri
anlatmaya başlayabilirsin. Her
ailede sırlar vardır saklı kalması gereken. Her ailenin günahları vardır kabir
defterlerine
kaydedilen.
Olur da eline geçirirsen o
defterlerden birini, orada rastgelebilirsin söze dökülmeyecek olana.
Yazılarının heyranı olduqum,yazarım Elif Şafak…Bu əsərin adına öncə hec rastlamamışdım ,bəlkə də mənim gözümdən qacmış da ola bilərdi.Hər zaman diqqətdən kənarda qalmış ,lakin parladınca inciyə dönüşə biləcək fikriylə notebook-umun yaddaşına yüklədim romanı.2005-ci ildə qələmə alınmış,mükkəmməl bir əsər.Dərin sevgi,ehtiras,qarşılıqlı hörmət,ailə dəyərləri,vətən sevgisi,milliyyətcilik bir sözlə bir həyat yerləşdirilib bir kitaba.Bir də hər zaman və hər yerdə mövcud olan qadına şiddət-TƏCAVÜZ.
...,Əsər yazara bir sıra cətinliklər törətmiş ,məhkəməlik etmiş olsa da,Oxuyucu kütlə tərəfindən tez bir zamanda sevilmiş.müsbət rəylər qazandırmışdır.Cünkü ilk baxışdan sezilməsə də məntiqli bir şəkildə hər iki dövlıətin adət-ənənələrini.onların oxşar və fərqli cəhətlərini qarşı-qarşıya qoyur sanki.Oxuyarkən qat-qarışıq hisslərə qapıldım.Daha doqru nəticəyə varmaq ücün ,daxilimdəki milliyətcilik duyqusundan azad olmaqa calışdım .Əsəri bir Azəri-Türkü olaraq deyil də,qeyri bir millət.vətəndaş olaraq, qəbul edib.incə-incə cözməyə başladım bu işi.Siyasi düşüncələri bir kənara qoyub,iki qonşu,düşmən dövlətin tarixcəsini vərəqlədim sanki.Dönə-dönə oxudum və tarixi niyə sevmədiyimi də anladım nəhayət.Ucu-bucaqı görünməyən.dibsiz bir yoldur tarix.Hər kəs öz millətinə xas düşüncəylə,her bir xalq özünü görmək istədiyi bir kecmiş yazmış…Yazar bir yandan Türklerin adətlərini,dürüstlüklerini,dini inanclarını,ailə baqlarını möhkəmliyinin vurqulamışsa,digər yandan,ermenilerin mətbəxini,adətlərini ələ salırmışcasına acıq-aşkar qeyd edib.Digər bir məsələ isə 1915ci ildə ermenilerin Türklər tərəfindən soyqırımını oxucuya qəbul elətdirməyə calışmış sanki…Lakin əsər haqda müsahibəsində oxuduquma görə ,yazar qeyd edib ki:”Bu roman başdan sona bir hayal eseridir” İnşallah ki belədir…..
Gələk romanımıza…
Öncə qeyd edim ki.əsərin sonuna yaxın bu ailələrin bir-birilə bir baqı olduqunu öyrəndim və doqrusu təəccüblənməmiş deyildim.Hər ailə haqda qısa məlumat verəcəm.Roman əsasən iki ailə(bir Ermeni ailəsi və birTürk ailəsi) və bir gənc,gözəl ,erməni ailəsində xoş qarşılanmadıqı,”odar” adlandırılaraq xor görüldüyü (odar-ermenicə,gəlmə deməkmiş)ailənin Amerikalı gəlini Rose-dan bəhs edir.Rose və Barsam bir-birlərini cox sevərək evlənmişdilər.Ər-arvad olaraq cox hörmətlə baqlanmışdılar bir-birinə.Barsam ailəsini həyat yoldaşına qarşı bir az anlayışlı olmalarına dəfələrlə,israrla dəvət etsə də,Rose elə onların gözündə “odar”olaraq da qalmışdı.Bu vəziyyət onsuzda bu ailənin”qayda-qanunlarına” Barsama görə qatlaşan Rose ücün cox aqır və dözülməz idi və təəssüf ki,ip incəldiyi yerdən qırıldı bir gün.Onlar bir qızları olmasına baxmayaraq,boşandılar.Kicik qız,məsum Armanuş anasıyla Arizonaya üz tutdular.Qızını sevə bilmək ücün arizonaya catar catmaz vaxtilə erməni nənəsini adını qoyduqları Armanuşa Amy deye müraciət etdi Rose. Beləcə iki iqlim,iki ailə,iki ad arasında böyüdü Armanuş.
Erməni ailəsi – Cakmakcıyanlar… vaxtilə İstanbulda yaşamış,ziyalı.sadə və öz aralarında səmimi ,mehriban ailədirlər.1915 ci ildə istanbuldan türklər tərəfindən sürgün edilmiş bir cox erməni ailələrindən biri. Sürgün olunarkən ailə aqsaqqalları yolda ölən ölmüş.aclıqdan intihar edenler olmuş.Uşaqlarsa bir-birini itirərək ayrı düşmüşlər.Şuşan qardaşlarını itirərək ac-susuz yollarda bayqın qalır və bir türk ailəsi tərəfindən tapılır və saqlamlıqına qovuşur.İllər sonra bir təsadüf nəticəsində qardaşı tərəfindən tapılır Şuşan nənə.Milliyyətini .dinini.adını dəyişmiş Şəbnəm olaraq…
Türk ailəsi---Kazancı ailəsi…Ata levent kazancı.Olduqca sert .Özünün böyümüş olduqu ailəsi onun yaddaşında cox pis izlər buraxmışdır.Anası “bilinməyən”səbəbdən evi tərk etmiş.kicik oqlu leventi atasına emanət edərək.,bir zərf.və böyüyüncə oqluna verməsi diləkcəsiylə yaqut qaşlı,nar dənəcikli,qiymətli mücevhər bir broş…
Üc qız və bir oqulları var.Mən birbaşa əsərin baş qəhrəmanı,əsərin adıyla xüsusi baqı olan Zelihadan və onun qızı Asyadan bəhs edəcəm xüsusən.
Zeliha---19 yaşında,tutucu,dindar.aqır başlı bir ailənin qızı olsa da sərbəst həyat tərzi kecirən bir qızdır.Bir gün faciəli şəkildə hamilə olduqnu anlayır və arzuolunmayan hamiləlikdən qurtulmaq ücün kimsəyə bəlli etmədən xəstəxanaya üz tutur.Lakin son anda daxili bir hiss, bir qüvvə tərəfindənmi,nədənsə bu əməliyyat baş tutmur.Zavallı Zeliha yaşadıqı tragediyanın qurbanı və bundan xəbərsiz,günahsız olan yavrucaqı “bic”damqasıyla dünyaya gətirir.Asya bu damqayla artıq 19 yaşındadır.Anasının onu dünyaya gətirdiyi yaşda.Anasıyla arasında nə qədər sevgi varsa da bir o qədər məsafə dərin bir ucurum var.Dörd xalanın qızı olaraq böyümenin cətinliyini yaşamışdı uşaqlıqdan.O ,anasına da xala “Zeliha teyze”deyirdi.Vəəə….bir də üzünü hec görmədiyi dayısı vardı—Mustafa.Mustafa Amerikada yaşayırdı-Arizonada…
Bu yaşa qədər Asya artıq hamıdan “fərqli” olduqunu anlamışdı.Dəfələrlə,məktəbdə və hətda öz böyüdüyü ailədə belə nənəsi əsəbiləşən kimi,ona dilinin altında bu sözü ona deməkdən cəkinməmişdi.Hec bir acıqlama istəmədən,övladının başına gələn fəlakəti öyrenmeden ittiham etmişdi anası Zelihanı.Axı,Zeliha bunu necə acıqlaya bilərdi?Bu anasının sonu olardı deyə,bütün “yükün aqırlıqını”üzərində daşımışdı 0n doqquz il.Ta ki o günə qədər……Asya atasını itirdiyi gün tapmışdı….“Telaffuz edilmemiş bir kelimeydi baba. Yoktu.
Yazılarının heyranı olduqum,yazarım Elif Şafak…Bu əsərin adına öncə hec rastlamamışdım ,bəlkə də mənim gözümdən qacmış da ola bilərdi.Hər zaman diqqətdən kənarda qalmış ,lakin parladınca inciyə dönüşə biləcək fikriylə notebook-umun yaddaşına yüklədim romanı.2005-ci ildə qələmə alınmış,mükkəmməl bir əsər.Dərin sevgi,ehtiras,qarşılıqlı hörmət,ailə dəyərləri,vətən sevgisi,milliyyətcilik bir sözlə bir həyat yerləşdirilib bir kitaba.Bir də hər zaman və hər yerdə mövcud olan qadına şiddət-TƏCAVÜZ.
...,Əsər yazara bir sıra cətinliklər törətmiş ,məhkəməlik etmiş olsa da,Oxuyucu kütlə tərəfindən tez bir zamanda sevilmiş.müsbət rəylər qazandırmışdır.Cünkü ilk baxışdan sezilməsə də məntiqli bir şəkildə hər iki dövlıətin adət-ənənələrini.onların oxşar və fərqli cəhətlərini qarşı-qarşıya qoyur sanki.Oxuyarkən qat-qarışıq hisslərə qapıldım.Daha doqru nəticəyə varmaq ücün ,daxilimdəki milliyətcilik duyqusundan azad olmaqa calışdım .Əsəri bir Azəri-Türkü olaraq deyil də,qeyri bir millət.vətəndaş olaraq, qəbul edib.incə-incə cözməyə başladım bu işi.Siyasi düşüncələri bir kənara qoyub,iki qonşu,düşmən dövlətin tarixcəsini vərəqlədim sanki.Dönə-dönə oxudum və tarixi niyə sevmədiyimi də anladım nəhayət.Ucu-bucaqı görünməyən.dibsiz bir yoldur tarix.Hər kəs öz millətinə xas düşüncəylə,her bir xalq özünü görmək istədiyi bir kecmiş yazmış…Yazar bir yandan Türklerin adətlərini,dürüstlüklerini,dini inanclarını,ailə baqlarını möhkəmliyinin vurqulamışsa,digər yandan,ermenilerin mətbəxini,adətlərini ələ salırmışcasına acıq-aşkar qeyd edib.Digər bir məsələ isə 1915ci ildə ermenilerin Türklər tərəfindən soyqırımını oxucuya qəbul elətdirməyə calışmış sanki…Lakin əsər haqda müsahibəsində oxuduquma görə ,yazar qeyd edib ki:”Bu roman başdan sona bir hayal eseridir” İnşallah ki belədir…..
Gələk romanımıza…
Öncə qeyd edim ki.əsərin sonuna yaxın bu ailələrin bir-birilə bir baqı olduqunu öyrəndim və doqrusu təəccüblənməmiş deyildim.Hər ailə haqda qısa məlumat verəcəm.Roman əsasən iki ailə(bir Ermeni ailəsi və birTürk ailəsi) və bir gənc,gözəl ,erməni ailəsində xoş qarşılanmadıqı,”odar” adlandırılaraq xor görüldüyü (odar-ermenicə,gəlmə deməkmiş)ailənin Amerikalı gəlini Rose-dan bəhs edir.Rose və Barsam bir-birlərini cox sevərək evlənmişdilər.Ər-arvad olaraq cox hörmətlə baqlanmışdılar bir-birinə.Barsam ailəsini həyat yoldaşına qarşı bir az anlayışlı olmalarına dəfələrlə,israrla dəvət etsə də,Rose elə onların gözündə “odar”olaraq da qalmışdı.Bu vəziyyət onsuzda bu ailənin”qayda-qanunlarına” Barsama görə qatlaşan Rose ücün cox aqır və dözülməz idi və təəssüf ki,ip incəldiyi yerdən qırıldı bir gün.Onlar bir qızları olmasına baxmayaraq,boşandılar.Kicik qız,məsum Armanuş anasıyla Arizonaya üz tutdular.Qızını sevə bilmək ücün arizonaya catar catmaz vaxtilə erməni nənəsini adını qoyduqları Armanuşa Amy deye müraciət etdi Rose. Beləcə iki iqlim,iki ailə,iki ad arasında böyüdü Armanuş.
Erməni ailəsi – Cakmakcıyanlar… vaxtilə İstanbulda yaşamış,ziyalı.sadə və öz aralarında səmimi ,mehriban ailədirlər.1915 ci ildə istanbuldan türklər tərəfindən sürgün edilmiş bir cox erməni ailələrindən biri. Sürgün olunarkən ailə aqsaqqalları yolda ölən ölmüş.aclıqdan intihar edenler olmuş.Uşaqlarsa bir-birini itirərək ayrı düşmüşlər.Şuşan qardaşlarını itirərək ac-susuz yollarda bayqın qalır və bir türk ailəsi tərəfindən tapılır və saqlamlıqına qovuşur.İllər sonra bir təsadüf nəticəsində qardaşı tərəfindən tapılır Şuşan nənə.Milliyyətini .dinini.adını dəyişmiş Şəbnəm olaraq…
Türk ailəsi---Kazancı ailəsi…Ata levent kazancı.Olduqca sert .Özünün böyümüş olduqu ailəsi onun yaddaşında cox pis izlər buraxmışdır.Anası “bilinməyən”səbəbdən evi tərk etmiş.kicik oqlu leventi atasına emanət edərək.,bir zərf.və böyüyüncə oqluna verməsi diləkcəsiylə yaqut qaşlı,nar dənəcikli,qiymətli mücevhər bir broş…
Üc qız və bir oqulları var.Mən birbaşa əsərin baş qəhrəmanı,əsərin adıyla xüsusi baqı olan Zelihadan və onun qızı Asyadan bəhs edəcəm xüsusən.
Zeliha---19 yaşında,tutucu,dindar.aqır başlı bir ailənin qızı olsa da sərbəst həyat tərzi kecirən bir qızdır.Bir gün faciəli şəkildə hamilə olduqnu anlayır və arzuolunmayan hamiləlikdən qurtulmaq ücün kimsəyə bəlli etmədən xəstəxanaya üz tutur.Lakin son anda daxili bir hiss, bir qüvvə tərəfindənmi,nədənsə bu əməliyyat baş tutmur.Zavallı Zeliha yaşadıqı tragediyanın qurbanı və bundan xəbərsiz,günahsız olan yavrucaqı “bic”damqasıyla dünyaya gətirir.Asya bu damqayla artıq 19 yaşındadır.Anasının onu dünyaya gətirdiyi yaşda.Anasıyla arasında nə qədər sevgi varsa da bir o qədər məsafə dərin bir ucurum var.Dörd xalanın qızı olaraq böyümenin cətinliyini yaşamışdı uşaqlıqdan.O ,anasına da xala “Zeliha teyze”deyirdi.Vəəə….bir də üzünü hec görmədiyi dayısı vardı—Mustafa.Mustafa Amerikada yaşayırdı-Arizonada…
Bu yaşa qədər Asya artıq hamıdan “fərqli” olduqunu anlamışdı.Dəfələrlə,məktəbdə və hətda öz böyüdüyü ailədə belə nənəsi əsəbiləşən kimi,ona dilinin altında bu sözü ona deməkdən cəkinməmişdi.Hec bir acıqlama istəmədən,övladının başına gələn fəlakəti öyrenmeden ittiham etmişdi anası Zelihanı.Axı,Zeliha bunu necə acıqlaya bilərdi?Bu anasının sonu olardı deyə,bütün “yükün aqırlıqını”üzərində daşımışdı 0n doqquz il.Ta ki o günə qədər……Asya atasını itirdiyi gün tapmışdı….“Telaffuz edilmemiş bir kelimeydi baba. Yoktu.
Yokluğu geliyordu her tür varoluştan
ve varlıktan once”
***
12 Kasım 2015 Perşembe
Labirint. Bir başqa idi 90 - lar. Kübra İ - va
80-lərdə doğulub ,90-larda uşaq olmanın bir başqa aləmi vardı.
Xatirələr bitib tükənməzdir.Hələ-hələ 90-cı illərdirsə... Uşaqlıq illərimin yadda qalan xoş ,maraqlı günləri deyərdim buna.Bütün bunlara o qədər alışmışdıq ki, daha yaxşı günlər arzulamırdıq indiki kimi. Hər şey olduğu kimi gözəl idi. Xüsusən yay tətillərini xatırlayıram, bu sadəcə kücədə oyun oynamaqdan ibarət idi. Bəzən kəndə gedərdik, bu bizim yay tətilimizi şənləndirərdi. Məktəb başlayanda “Mən yay tətilimi necə keçirdim “mövzusunda inşanın mövzusunu əks etdirərdi. Kimin babasının bağında daha çox çeşidli meyvələr olardısa, demək onların tətili daha yaxşı keçmiş olurdu. Hər kiçik şeylərlə xoşbəxt olmağı bacaran pozitiv uşaqlar idik.
Məsələn televizorumuz var idi, ancaq AZTV 1-i göstərirdi. Bəzən rus kanalı ostankinodan Mariannaya baxmaq üçün nə əziyyətlər çəkirdik. Antennanı mütləq çoldən biri burub fırlatmalı idiki , içəridəkilər rahat kinoya baxa bilsinlər.Millimetr söhbəti idi ki.ekran pozulurdu .Xışıltılı səslə də olsa filmə baxa bildiysək,bu sevindirici olurdu. Nəhayət bir gün atam təzə Sovet istehsalı televizor aldı ORİZON. O gün elə çox sevinmişdik ki,artıq normal şəkildə rus kanallarına baxa biləcəkdik. Üstündə balaca düzbucaqlı bir yararsız alət də qoymuşdular.Guya icine batareya qoysan kanalı çevirəcəkmiş. Üstündə neçə dənə düyməsi varsa,baş şişər. Kimdi bunun üstündə baş sındıran. O lazımsız şeyi atmaqa əlimiz gəlməsə də televizorumuz əldən düşənəcən onun üstündə qaldı.
Çox uşaqlı ailə olmanın avantajları var idi. Kanalları çevirməyə evin ən kiçiyi baxardı.Bizim evin kiçiyi dəymədüşər olduğu üçün bu iş çox vaxt kiçikden böyüyə, yəni mənə düşərdi.
Axşamüstülər küçədə elə oyunlar oynayırdıq ki,həm də heç savaşmadan..Oğlanlı,qızlı hamı bir –birinə qarışardı.Bəzən ekslüziv qərarlar verirdik.Məlum o zamanlar addımbaşı qazlı,sərin içkilər.morojnalar satılmazdı.Hamı evə qaçıb pul gətirər,qazlı “dvoynoy”su içmək üçün bir kilometr qaçib rayon mərkəzindəki su satan butkaya gedərdik,və yenə qaçaraq evə tələsirdik.Təbii ki,gəlincə boğazımız yenə quruyardı.Yaxud da dondurma almaq üçün rayonda yegane dondurma satılan yer “şəhər” adlanan bir yerdə idi və uzaqdı.Biz evdən götürdüyümüz plastmaz oyuncaq vedrələrimizlə dondurma almağa gedərdik ,amma yolda yememeliydik.Dondurmalarım
Gizlənqaç oynamaq üçün havanın bir az qaralmasını gözləyirdik.Qonşu Jenya xalanın həyəti ni boyumuzca ot basmışdı.Ən gözəl gizlənmə yeri ora idi,5-6 uşaq yerləşirdi,amma axtaran kim idise qorxusundan ora yaxınlaşa bilmirdi tek.Hə bir də tapıldıqdan sonra , yumanı “yandırmaq” üçün köynəyini dəyişənlər də olurdu.
Bir də küçəmizdə Adil adlı bir orta yaşlı oğlan vardı.Əvvəllər imkanlı, tərbiyəli,ağıllı biri imiş deyilənə görə.Bizimçünsə o “dəli Adil” idi. Başqaları ondan qorxurdu. Qapıları döyüb çörək istəyirdi qonşulardan. Kimi verirdi,kimi vermirdi... Bezen mecbur olanda dirəşib getmirdi,çox ac olduğu üçün çörək almağa məcbur idi. Nənəm onu heç vaxt boş qaytarmazdı. Çünkü çoxdanın qonşusu idilər, istək mehribanlıq var idi qonşularla aralarında. Adilin çörəyi alar almaz acgözlüklə yeməsi heç gözümün önümdən getmir. Hər gün biz uşaqlarla klas-klas oynayarkən yanımıza gələrdi,baxıb gülürdü.Hələ mənə şeir də qoşmuşdu.Hər dəfə də deyirdi o şeiri.Bizdə hər dəfə gülüşürdük.(yaxşı yadıma düşdü. Hər zaman mənə şeir yazılmasını istəmişəm.Sən demə var imiş.Əhsən,Adil )
Kubuş,Kubuş olubdu,xəbəri yox oğlanların.
Hamıdan gözəl olubdu,xəbəri yox oğlanların.
Mən də küçədə oynamaqdan çirklənmiş ,tozlu paltarlarıma,qıvırcıq qara saçlarıma, günəşdən yanmış dərimə baxmayaraaq, özümü gözəl hiss etmişdim bu şeirə görə.Sonralar o birdən birə yoxa çıxdı..Heç doğrusu onun yoxluğunu heç kim hiss eləmədi.Eşitdik ki,hardasa ölüb qalıbmış.Daha onu kim dəfn etdi,necə etdi kimsə bilmirdi.Kimə lazım idi axı,o ,valideyninə belə...
.Evimiz məktəbə yaxın olduğundan, müəllimlərimizi
90-larda uşaq olmaq saflıq idi.Daqılmış sovet rejiminin vermiş olduqu tərbiyənin son damlaları idi bizim uşaqlıq dövrümüz.Biz ən son nəsilik o dövrdən qalma...
Xatirələr bitib tükənməzdir.Hələ-hələ 90-cı illərdirsə... Uşaqlıq illərimin yadda qalan xoş ,maraqlı günləri deyərdim buna.Bütün bunlara o qədər alışmışdıq ki, daha yaxşı günlər arzulamırdıq indiki kimi. Hər şey olduğu kimi gözəl idi. Xüsusən yay tətillərini xatırlayıram, bu sadəcə kücədə oyun oynamaqdan ibarət idi. Bəzən kəndə gedərdik, bu bizim yay tətilimizi şənləndirərdi. Məktəb başlayanda “Mən yay tətilimi necə keçirdim “mövzusunda inşanın mövzusunu əks etdirərdi. Kimin babasının bağında daha çox çeşidli meyvələr olardısa, demək onların tətili daha yaxşı keçmiş olurdu. Hər kiçik şeylərlə xoşbəxt olmağı bacaran pozitiv uşaqlar idik.
Məsələn televizorumuz var idi, ancaq AZTV 1-i göstərirdi. Bəzən rus kanalı ostankinodan Mariannaya baxmaq üçün nə əziyyətlər çəkirdik. Antennanı mütləq çoldən biri burub fırlatmalı idiki , içəridəkilər rahat kinoya baxa bilsinlər.Millimetr söhbəti idi ki.ekran pozulurdu .Xışıltılı səslə də olsa filmə baxa bildiysək,bu sevindirici olurdu. Nəhayət bir gün atam təzə Sovet istehsalı televizor aldı ORİZON. O gün elə çox sevinmişdik ki,artıq normal şəkildə rus kanallarına baxa biləcəkdik. Üstündə balaca düzbucaqlı bir yararsız alət də qoymuşdular.Guya icine batareya qoysan kanalı çevirəcəkmiş. Üstündə neçə dənə düyməsi varsa,baş şişər. Kimdi bunun üstündə baş sındıran. O lazımsız şeyi atmaqa əlimiz gəlməsə də televizorumuz əldən düşənəcən onun üstündə qaldı.
Çox uşaqlı ailə olmanın avantajları var idi. Kanalları çevirməyə evin ən kiçiyi baxardı.Bizim evin kiçiyi dəymədüşər olduğu üçün bu iş çox vaxt kiçikden böyüyə, yəni mənə düşərdi.
Axşamüstülər küçədə elə oyunlar oynayırdıq ki,həm də heç savaşmadan..Oğlanlı,qızlı hamı bir –birinə qarışardı.Bəzən ekslüziv qərarlar verirdik.Məlum o zamanlar addımbaşı qazlı,sərin içkilər.morojnalar satılmazdı.Hamı evə qaçıb pul gətirər,qazlı “dvoynoy”su içmək üçün bir kilometr qaçib rayon mərkəzindəki su satan butkaya gedərdik,və yenə qaçaraq evə tələsirdik.Təbii ki,gəlincə boğazımız yenə quruyardı.Yaxud da dondurma almaq üçün rayonda yegane dondurma satılan yer “şəhər” adlanan bir yerdə idi və uzaqdı.Biz evdən götürdüyümüz plastmaz oyuncaq vedrələrimizlə dondurma almağa gedərdik ,amma yolda yememeliydik.Dondurmalarım
Gizlənqaç oynamaq üçün havanın bir az qaralmasını gözləyirdik.Qonşu Jenya xalanın həyəti ni boyumuzca ot basmışdı.Ən gözəl gizlənmə yeri ora idi,5-6 uşaq yerləşirdi,amma axtaran kim idise qorxusundan ora yaxınlaşa bilmirdi tek.Hə bir də tapıldıqdan sonra , yumanı “yandırmaq” üçün köynəyini dəyişənlər də olurdu.
Bir də küçəmizdə Adil adlı bir orta yaşlı oğlan vardı.Əvvəllər imkanlı, tərbiyəli,ağıllı biri imiş deyilənə görə.Bizimçünsə o “dəli Adil” idi. Başqaları ondan qorxurdu. Qapıları döyüb çörək istəyirdi qonşulardan. Kimi verirdi,kimi vermirdi... Bezen mecbur olanda dirəşib getmirdi,çox ac olduğu üçün çörək almağa məcbur idi. Nənəm onu heç vaxt boş qaytarmazdı. Çünkü çoxdanın qonşusu idilər, istək mehribanlıq var idi qonşularla aralarında. Adilin çörəyi alar almaz acgözlüklə yeməsi heç gözümün önümdən getmir. Hər gün biz uşaqlarla klas-klas oynayarkən yanımıza gələrdi,baxıb gülürdü.Hələ mənə şeir də qoşmuşdu.Hər dəfə də deyirdi o şeiri.Bizdə hər dəfə gülüşürdük.(yaxşı yadıma düşdü. Hər zaman mənə şeir yazılmasını istəmişəm.Sən demə var imiş.Əhsən,Adil )
Kubuş,Kubuş olubdu,xəbəri yox oğlanların.
Hamıdan gözəl olubdu,xəbəri yox oğlanların.
Mən də küçədə oynamaqdan çirklənmiş ,tozlu paltarlarıma,qıvırcıq qara saçlarıma, günəşdən yanmış dərimə baxmayaraaq, özümü gözəl hiss etmişdim bu şeirə görə.Sonralar o birdən birə yoxa çıxdı..Heç doğrusu onun yoxluğunu heç kim hiss eləmədi.Eşitdik ki,hardasa ölüb qalıbmış.Daha onu kim dəfn etdi,necə etdi kimsə bilmirdi.Kimə lazım idi axı,o ,valideyninə belə...
.Evimiz məktəbə yaxın olduğundan, müəllimlərimizi
90-larda uşaq olmaq saflıq idi.Daqılmış sovet rejiminin vermiş olduqu tərbiyənin son damlaları idi bizim uşaqlıq dövrümüz.Biz ən son nəsilik o dövrdən qalma...
Labirint . 90 - larda uşaq olmaq. Kübra İ-va
80-lərdə doqulub ,90-larda böyüməyin bir ayrı ləzzəti vardı.Səhifədə bu şəkli görüncə qanadlanıb o illərə uçdum.Axşamüstüləri səbrsizliklə gözləyərdim.Qonşumuz Sima xala vardı,bir küçə aralı yaşayırdı,amma onun semeçkasının ətri bizim həyətimizə gəlirdi.O ətir gəldimi küçəyə çıxıb oynama vaxtı gəlmişdi demək.Qonşu arvadlar yıqılıb ,öz düzəltdikləri taxta taburetkalarda oturub qeybətləşə-qeybətləşə semiçka çırtdayarlardı.İnnab xalanın məzəli söhbətləri bitib-tükənmək bilməzdi.Bəzən elə qızışardı ki,"aqzı göyçək" olduqundan balacaları "məclisdən" uzaqlaşdırardı.Qonşu arvadların gülüş səsindən oyunumuzun şirin yerində onlara baxıb səbəbini bilmədiyiz bir söhbətə biz də gülərdik smile duyğusu Elə ki,saat 9 oldu küçədə inni-cinni qalmazdı.Hamı o vaxt "ostankino" telekanalında yayımlanan "Qvadelupa"teleserialına baxmaqa gedərdi.Mənimçün əzablı dəqiqələr başlardı.Çünkü İnnab xala rusca bilmədiyi üçün nənəmdən icazə alıb,məni tərcüməci kimi evlərinə aparardı.Bu işi heç sevmədiyimi bildiyi üçün yazıq qadın evdə nə ki,yeməli şirniyyatlar var düzərdi stolun üstünə.Özü də göy gözlərini tv-yə zilləyib məndən kəlbətin gücünə alırdı tərcümələri.Bəzən romantik səhnələr olurdu,utandıqımdan susurdum.Qadın əl çəkmirdi.Öz Aqsulu ləhcəsiylə :"Kubuş,saalllaa nə deyireee" Mən də hirsli-hirli:"ay, İnnab xala görmürsən nə deyir? Deyir ,seni sev...." Həə ,sən mən canım elə deyir?" Demək olar hər gün eyni sözlər təkrarlansa da,arvad hər dəfə də soruşurdu.
Filmdən sonra yenə hamı küçəyə çıxar,söhbətlər filmin müzakirəsilə başlar,cəbhə bolgəsindəki xəbərlərlə davam edər,ərlərinin evə gəlməsilə yıqışardı.
Amma siz elə bilməyin ki.qonşu xalalar yalnız qeybət edib,teleseriallar izləyirdilər.Atam ədəbiyyatcı olduqu üçün zəngin kitabxanamız vardı evdə.Orda o kitab yox idi ki.İnnab xala onları oxumasın.Hələ Zemfira xalanı demirəm...Bəzən küçəyə hamıdan tez o çıxdıqı üçün kitabı özüylə götürərdi.Digərləri yıqılınca bəzən elə olurdu ki,bir kitabı yarı edirdi.
Sonra illər,aylar kecdi...müharibə şiddətləndi.Küçəmizə gölgə düşdü.Bir vaxt günlərini kücədə söhbətlə.semiçka çırtdamaqla kecən xalalar əsgər anası oldular.Yaralanan yaralandı,şəhid olan şəhid oldu.Əvvəlki şənlik,şaqraqlıq qalmadı.Sima xalanın stəkanla satdıqı tumlar da stəkanda qaldı.
Filmdən sonra yenə hamı küçəyə çıxar,söhbətlər filmin müzakirəsilə başlar,cəbhə bolgəsindəki xəbərlərlə davam edər,ərlərinin evə gəlməsilə yıqışardı.
Amma siz elə bilməyin ki.qonşu xalalar yalnız qeybət edib,teleseriallar izləyirdilər.Atam ədəbiyyatcı olduqu üçün zəngin kitabxanamız vardı evdə.Orda o kitab yox idi ki.İnnab xala onları oxumasın.Hələ Zemfira xalanı demirəm...Bəzən küçəyə hamıdan tez o çıxdıqı üçün kitabı özüylə götürərdi.Digərləri yıqılınca bəzən elə olurdu ki,bir kitabı yarı edirdi.
Sonra illər,aylar kecdi...müharibə şiddətləndi.Küçəmizə gölgə düşdü.Bir vaxt günlərini kücədə söhbətlə.semiçka çırtdamaqla kecən xalalar əsgər anası oldular.Yaralanan yaralandı,şəhid olan şəhid oldu.Əvvəlki şənlik,şaqraqlıq qalmadı.Sima xalanın stəkanla satdıqı tumlar da stəkanda qaldı.
Labirint. Kübra İ-va (3-cü hissə)
Hər şey bir anda dəyişmişdi. Bu sürətə yetişmək çox çətinidi bizimçün. Normalda günbəgün, ilbəil böyüyürdüksə , indi dəqiqəbədəqiqə, saatbasaat böyüyürdük. Məcburən böyüməliydik. Hər yeni xəbərə hazır olmalıydıq və hər dəfəsində gözlərimiz heyrətlə böyüyürdü. Bu qədər ağırlığı qaldıra bilməkçün güclü durmağa çalışırdıq. Artıq oyunlarımız azalmışdı, günümüzü qonşu qadınların ağzından xoş söz eşitmək ümidiylə söhbət aralarında keçirirdik. Ancaq nafilə... heç bir ürək açıcı söz eşitmirdik ki, eşitmirdik...
Müharibə... nə demək idi axı bu? Niyə xoşbəxtliyimizi almışdı əlimizdən? Nə haqla mane olmuşdu uşaqlığımızı doya-doya yaşamağa? Harda qalmışdı dondurma almaq üçün sevinə-sevinə şəhər mərkəzinə qaçan uşaqlar? Susayıb sərin, “dvoynoy” qazlı su aldıqımız köşkümüz də bağlanmışdı artıq.
Bircə Sima xalanın tumları var idi. O da artıq əvvəlki kimi alınmırdı ...
Müharibə zonasında yaşamasaq da, dəhşətlərini görə bilirdik. Evimizin eyvanında bacılarımla durarkən, qəfil gurultu qopdu. Həyatımda bu qədər güclü səs eşitməmişdim. Başımızı qaldırıb havaya baxmağa macal tapmamış çox nəhəng bir qırıcı təyyarənin başımızın üstündən keçib , sürətlə sanki “klass” göstərərək uzaqlaşdığını gördüm.Nə olduğunu anlamadan kiçik bacımla ağlamağa başladıq. Bir neçə gün müəyyən vaxtlarda bu hadisə təkrarlandı və sonralar məlum oldu ki, rayonumuzda mövcud olan təyyarə bazasında olan təyyarələr sınaqdan keçirilirmiş və bu bir təlim imiş. Onsuz da millətin canına vəlvələ düşüb , bunlar da təlim keçməyə yer tapmayıblar sanki.Bir neçə ailə yığışıb ərizəylə müraciətetdilər ki, bundan sonra təlimlərini yaşayış məskənlərindən uzaq bir ərazidə keçirsinlər və deyəsən bu işə yaradı...
O zamana qədər müharibənin nələr yaşada biləcəyini təsəvvür belə etmirdim. Çox qorxsam da,özümə təskinlik verməyə başladım. Ermənilər bizdən çoox uzaqdadırlar və hələ bizim rayona yaxınlaşmağa çox var. Bir də atamın sözləri hər zaman qulaqlarımda idi:
-”Kimdir erməni? Bizə yaxınlaşa da bilməz. Öldürərəm hamısını.
- Papa, bəs silahın, avtomatın yoxdur .axı?
_ Odey, orda qılıncım var, görmürsən? Kəsərəm onları”
Atam qəhrəman idi mənimçün.Həqiqətən də, kitab rəfinin kənarında atama hədiyyə olunan qədimi bir qılınc asılmışdı. Bir necə dəfə toxunanda əlimi kəsmişdim.Əvvəl atama, sonra da qılıncın kəsiciliyinə inamım çox idi. Artıq qorxum azalmışdı.
Qıtlıq... o zamana qədər o sözü nənəmdən çox eşitmişdim. Nənəm ikinci dünya müharibəsinin ən ağır üzünü görmüşdü.Aclıq, yoxsulluq, yetimlik, xəstəlik...
Həyat yoldaşı, yəni babam gənc yaşlarında müharibəyə getmiş, uzun illər əsirlikdən sonra evinə dönmüşdü. Nənəmin dediyinə görə başı çox müsibətlər çəkmişdi. Ağır döyüşlərdə iştirak etmiş, medalllar, ordenlərlə təltif olunmuşdu. Həm də çox savadlı kişi imiş. Bir sözlə nənəmin idealına çevrilmiş bir insandır babam. Daha bilmirəm bu heyranlıqda nənəmin “ veteranın dul arvadı” kimi aldığı yüksək məvacibin də rolu vardır yəqin. Çünkü hər söz düşəndə :”Allah rəhmət eləsin, hələ də onun çörəyini yeyirəm” deyir. Nənəm də ən az babam qədər qəhrəman idi... Evdə hər zaman unumuzu, çayımızı, qəndimizi artıqlaması ilə saxlayardı. Hələ müharibə başlamamışdan kisələrdə ehtiyatımız olurdu. Bəzən gülürdük :”Ay nənə, hər şey doludu mağazalarda.Neyniyirsen bunları aldırıb?” Arvad heç kimi eşitmirdi sanki...
Elə bir zaman gəldi ki, mağazalar da boşaldı. Hər bir ərzaq siyahıyla adam başına gəlib , satılırdı.İlk əvvəllər hər şey bir qədər normal idi. Hər kəs sakitcə gedir öz payını alır gedirdi. Lakin zamanla bu da olmadı. Artıq gün ərzində bir dəfə çörək gəlirdi , o da rayon üzrə ancaq bir mağazaya. İnsanlar panik içində idilər. Ya çörəksiz qalarlarsa...
Evin kiçiyi həm də bir az qoçaq olduğum üçün , çörək almağa məni göndərirdilər. Heç zamanda çörək almamış qayıtmazdım evə. Əslində heç kim boş qayıtmırdı, amma millətimiz hər zamankı kimi növbədənkənar “soxularaq” daha çox, daha rahat çörək götürmək istəyərkən, o qədər itələşərdilər ki, qocalar bəzən dözə bilməyib özlərini sıxlıqdan zorla kənarlaşdıra bilirdilər. Ya da ,çörəkləri o qədər əlləşdirərdilər ki,babat çörəklər də yeyilmiyəcək hala düşürdülər. Bəzən satıcı R amiz dayı hirslənib, piştaxtanı bağlayırdı və sakitləşincəyə qədər heç kimə çörək satmırdı. Bəzi qadınların hədə-qorxularına məhəl də qoymurdu belə olduqda.
Uşaq olsam da, bu mənzərə kənardan dözülməzliyi ilə ürəyimi bulandırdı. Təbii ki,o izdihama qarışsam həyatda çörək ala bilməzdim. Odur ki,kənarda dayanıb, Ramiz dayının məni çağırmasını gözləyirdim. Amma ürəyimdə qorxurdum hər zaman. Ya Ramiz dayı bu qədər adamın içində məni unutsa neyniyerem? Amma belə şey olmurdu.
Birdəfə Ramiz dayı dayı mənim çörəyimi uzadarkən, götürməyçün bacardığım qədər irəlilədim. Yan tərəfdən bir qadın necə itələdisə, artıq çörəyini alıb aralanmaq istəyən bir qoca kişinin əlindəki çörəyin kənarındakı qupquru çıxıntı qolumda dərin cızıq saldı. Qolum qanaya-qanaya evimizə gəldim, əlimdə çörək. Dava-dərman tapılmayan bir zamanda nənəm öz türkıçarələriylə günlərlə qolumu sarıdı, hətta irinləmişdi də.Qolumun ağrıdığını isə heç hiss elemirdim sanki, donmuşdum bütün balaca varlığımla. Uşaqlıq çağımı dondurub, bir daha və daha sürətlə böyümüşdüm.
O gündən sonra çörək almağa nənəm özü getdi.Qolumdakı çörəyin açdığı iz hələ də durur.Hər dəfə görəndə müharibəni,qıtlığı, insanların üzündəki aclıq qorxusu dolu ifadələri, veteranlar mağazasında aldığım çörək yarasını xatırlayıram...
Mixayıl Zoşçenko "Xortlaq"
Bizim məhəllədə bir həkim var.... Mənə başına gələn bir əhvalatı danışdı....
Bizim məhlədə yaşayan həkimin saçları ağ-appaqdır. Bəlkə də mənə danışdığı əhvalatdan dolayı ağarmışdı saçları... Səsi də boğuq, quyudan gəlirmiş kimidir. Səs nə səs, insanın tükləri ürpəşirdi !
Bəlkə səsi də o əhvalatdan sonra bu hala gəlmişdi.Kim bilir!...
Gələk mənə danışdığı əhvalata.
Günlərin bir günü, bizim həkim , öz müayinəxanasında oturub fikrə dalıbmış. İqtisadi böhranın nəticələri, insanlar ölüm döşəyində yatmasa həkim çağırmırlar... İşlər kasad...Tibb sahəsində də alış-veriş durğunlaşıb...
Birdən birə qapı döyülüb. İçəri orta yaşlıbir bəy girib, başlayıb ürəyindən, mədəsindən , ümumiyyətlə əhvalı-səhhətindən şikayətlənməyə: "Ürəyimə damıb ki, deyəsən bu yaxında öləcəyəm" deyir.
Bizim həkim xəstəni müayinə edib. Qəribədir, heç bir problemi yoxdur.Ürəyi öküz ürəyi kimi sağlam, mədəsi Terkos suyunu( krantdan gələn su) həzm edər əvəlallah.
Fəqət neyləsin? Vəzifə borcunu yerinə yetirərək iştahaçıcı. filan resept yazıb, müştəridən iki yarım papel alıb, salamatlıqla yola salıb...
Ertəsi gün eyni saat, eyni dəqiqədə bizim həkim yenə fikirliykən, qapı təkrar döyülmüş. Gözləri ağlamaqdan qıp-qırmızı qızarmış, qoca qarı içəri girib, hıçqıra-hıçqıra danışmağa başlayıb:
- Dünən oğlum sizin yanınıza gəlməmişdimi? Bəli... həmin oğlan gecə yarısı birdən-birə oldü. Heç olmasa gəlin ölüm haqda şəhadətməsini yazın oğlumun...
- Qəribədir ! İnsan iştahaçıcı dərmanından ölməz, amma baxım görüm nə hal baş verir? deyə düşünüb qoca qarının yanına qoşulur...
Şişlidə bir binanın üçüncü mərtəbəsinə çıxıblar.Yataq otağına giriblər və həqiqətən də, bir gün əvvəl müayinəxanasına gələn xxəstə yataqda upuzun yatır. Ayaq tərəfində gənc xanımı olmalı ki, iki gözü iki çeşmə ağlayır...
Ay Allah bəlasını versin! İki yarım papel üçün bu zırıltı dəyərdi indi?
Hər nə haldırsa, bizim həkim ölüyə göz ucu baxıb , ölüm kağızında "Ürək çatışmamazlığından vəfat" yazır.
Sağollaşmadan , eləmədən pilləkənləri aşağı düşərkən , tam küçəyə çıxhaçıqda nə görsə yaxşıdır? Qaloşunun bir tayını yuxarıda unudub. Lənət sənə şeytan... təkrar pilləkənləri yuxarı qalxıb... Baxıb ki , qapı açıq ...Girib içəri... Aman Allah! Dəli olmaq işdən deyil... Bayaq yataqda uzanıb yatan "ölü" salonda bir kresloya oturub, siqaret çəkir... Qoca qarı ortalığı yığışdırır,... Arvadı çamadanları yığır...
Bizimki əməlli başlı qorxub....Xortlaq! Səsini başına atıb məhəllə qaravuluna götürülüb. Qarovulda həkimə inanmayıb, ələ salmağa başlayıblar. Fəqət israr üzərinə təhqiqata başlamışlar. Məsələ meydana çıxır:
Xortlaq "....." bankında kassir imiş. Kassadan 30.000 papel oğurlayıb və bu məbləği rahat yemək üçün müvəqqətidən, saxta ölərək, yeni adla, başqa şəhərdə filan "dirilməyə" qərar verib...
Xortlaq hekayəsi bundan ibarətdir. Yalnız bunu da nəzərinizə çatdıraq ki, bizim həkimin binada unutduğu qaloşunun tək tayını dərhal geri veriblər.
Tərcümə : Kübra İ- va
Bizim məhlədə yaşayan həkimin saçları ağ-appaqdır. Bəlkə də mənə danışdığı əhvalatdan dolayı ağarmışdı saçları... Səsi də boğuq, quyudan gəlirmiş kimidir. Səs nə səs, insanın tükləri ürpəşirdi !
Bəlkə səsi də o əhvalatdan sonra bu hala gəlmişdi.Kim bilir!...
Gələk mənə danışdığı əhvalata.
Günlərin bir günü, bizim həkim , öz müayinəxanasında oturub fikrə dalıbmış. İqtisadi böhranın nəticələri, insanlar ölüm döşəyində yatmasa həkim çağırmırlar... İşlər kasad...Tibb sahəsində də alış-veriş durğunlaşıb...
Birdən birə qapı döyülüb. İçəri orta yaşlıbir bəy girib, başlayıb ürəyindən, mədəsindən , ümumiyyətlə əhvalı-səhhətindən şikayətlənməyə: "Ürəyimə damıb ki, deyəsən bu yaxında öləcəyəm" deyir.
Bizim həkim xəstəni müayinə edib. Qəribədir, heç bir problemi yoxdur.Ürəyi öküz ürəyi kimi sağlam, mədəsi Terkos suyunu( krantdan gələn su) həzm edər əvəlallah.
Fəqət neyləsin? Vəzifə borcunu yerinə yetirərək iştahaçıcı. filan resept yazıb, müştəridən iki yarım papel alıb, salamatlıqla yola salıb...
Ertəsi gün eyni saat, eyni dəqiqədə bizim həkim yenə fikirliykən, qapı təkrar döyülmüş. Gözləri ağlamaqdan qıp-qırmızı qızarmış, qoca qarı içəri girib, hıçqıra-hıçqıra danışmağa başlayıb:
- Dünən oğlum sizin yanınıza gəlməmişdimi? Bəli... həmin oğlan gecə yarısı birdən-birə oldü. Heç olmasa gəlin ölüm haqda şəhadətməsini yazın oğlumun...
- Qəribədir ! İnsan iştahaçıcı dərmanından ölməz, amma baxım görüm nə hal baş verir? deyə düşünüb qoca qarının yanına qoşulur...
Şişlidə bir binanın üçüncü mərtəbəsinə çıxıblar.Yataq otağına giriblər və həqiqətən də, bir gün əvvəl müayinəxanasına gələn xxəstə yataqda upuzun yatır. Ayaq tərəfində gənc xanımı olmalı ki, iki gözü iki çeşmə ağlayır...
Ay Allah bəlasını versin! İki yarım papel üçün bu zırıltı dəyərdi indi?
Hər nə haldırsa, bizim həkim ölüyə göz ucu baxıb , ölüm kağızında "Ürək çatışmamazlığından vəfat" yazır.
Sağollaşmadan , eləmədən pilləkənləri aşağı düşərkən , tam küçəyə çıxhaçıqda nə görsə yaxşıdır? Qaloşunun bir tayını yuxarıda unudub. Lənət sənə şeytan... təkrar pilləkənləri yuxarı qalxıb... Baxıb ki , qapı açıq ...Girib içəri... Aman Allah! Dəli olmaq işdən deyil... Bayaq yataqda uzanıb yatan "ölü" salonda bir kresloya oturub, siqaret çəkir... Qoca qarı ortalığı yığışdırır,... Arvadı çamadanları yığır...
Bizimki əməlli başlı qorxub....Xortlaq! Səsini başına atıb məhəllə qaravuluna götürülüb. Qarovulda həkimə inanmayıb, ələ salmağa başlayıblar. Fəqət israr üzərinə təhqiqata başlamışlar. Məsələ meydana çıxır:
Xortlaq "....." bankında kassir imiş. Kassadan 30.000 papel oğurlayıb və bu məbləği rahat yemək üçün müvəqqətidən, saxta ölərək, yeni adla, başqa şəhərdə filan "dirilməyə" qərar verib...
Xortlaq hekayəsi bundan ibarətdir. Yalnız bunu da nəzərinizə çatdıraq ki, bizim həkimin binada unutduğu qaloşunun tək tayını dərhal geri veriblər.
Tərcümə : Kübra İ- va
10 Kasım 2015 Salı
Varis Dirie "Səhra çiçəyi"
“Doquluşumdan tanrının məni mükəmməl vücudla yaratdıqını hiss edirəm.Lakin insanlar məni kəsdilər,qadınlıqımı əlimdən aldılar, məni şikəst buraxdılar.Əgər tanrı bu orqanlarımı istəməsəydi niyə yaratmışdı ki....” VARİS DİRİE.
Afrikanın ucqar bölgələrindən olan Somali. İnsanların başına gələcək ən böyük pisliklərin,qadınların və kişilərin haqlarının özlərinin belə bilmədikləri,dərk etmədikləri bir cöllük.Ən əsası isə qadınların...
Evin ən aqır işləri qadınların boynuna, cöl işləri ,vəhşi təbiətin qoynunda heyvanları yemləmək,onları cöldə güdmək yaşından ,cinsindən asılı olmayaraq uşaqların boynuna düşər.Bu vəhşi təbiətlə baş etmək , artıq uşaqların fərasətindən asılıdır.
Cöldə qadınların dəyəri demək olar ki yoxdur.Qadın olmanın bədəli cox aqır ödənir Somalidə.Onlar harda doquş kecirirlər, hec ərlərinin xəbəri də olmur.Düşünsək ki, hec bir xəstəxana,həkim,tibbi preparatlar haqda burda hec bir anlayış,təsəvvür yoxdur,bu insanı dəhşətə gətirir.Buna baxmayaraq burda ailələr cox uşaqlıdırlar.Bunların cox az hissəsi böyüyüb boya- başa catır.Burda doqulan qız uşaqları adət-ənənələrin,qayda-qanunların qurbanına cevrilir.Belə ki,burda doqulan qız uşaqları erkən yaşda,həddi buluqa catmamış sünnət olurlar.Bu Somali xalqı və bir cox müsəlman xalqı ücün qürurverici bir ayindir.Düşüncəyə görə qızlar sünnət olunarkən şəhvət hisslərilə əbədiyyən vidalaşırlar . Bu bəzən ,hətda cox hallarda həyatla da vidalaşmayla da nəticələnir.Zavallı qızcıqazlar ailələri tərəfindən, hec kim cıqlıqlarını duymasın deyə insanlar oyanmadan meşədə,kimsənin görəməyəcəyi bir yerdə,buz kimi torpaqın,daşların arasında hec bir gigiyenik,sanitariyaya əməl olunmadan,ən dəhşətlisi isə,jilet,küt bıcaq,şüşə qırıqı ,vəə kəsici daş alətlə(daş nə qədər kəsici olacaqsa,artıq) , bez,parca kimi ,bir “cingənə” qadın tərəfindən kəsilib,tikilirlər.Ardındansa,orda günlərlə tərk edilərək ,vəhşı heyvanlar arasında yalqız buraxılırlar.Qan itkisindən,qanqrendən,vəhşilərdən xilas olursa,o artıq bir qadın sayılır bundan sonra.
Varis də bu qurbanlardandır ki,bu aqrılı,acılı proseslərə,bir somalili kimi qürurla baş əydi.Başına gələnlərdə hec bir zaman ailəsini ,atasını qınamadı.Cünkü bu dediyimiz kimi “qürurlu”bir ayindi.Bu prosesleri kecməyən qız uşaqı,ləkələnmiş,təhqiredilmiş sayılır və onun evlənmə haqqı yoxdur.
Lakin on üc yaşına gəldiyində, atasının onu yaşlı bir kişiyə 4 dəvəyə dəyişəcəyini bildiyində Varis cılqına dönür.Onlarda bu ərə getmək sayılırdı.Varissə,bunu heç cür qəbullənmir.Daha öncə bacısınin etdiyi kimi,evdən qaçmaqı planlayır və bunu bacarır.Günlərcə ,dayanmadan ,ac-susuz qaçır.Yolda başına gələn müsibətləri yazmıram.Bunu kitabı oxuyarkən özünüz yaşayacaqsınız.Amma bir şeyi demədən kecmək istəmirəm.Yuxarıda vəhşi təbiət ,vəhşi heyvan dedikcə sanki bir az haqsızlıq etmiş oldum.Varis evdən qacdıqındaa meşədə rastladıqı aslan ona toxunmur halbuki. Somali dörd ayaqlıları, ikiayaqlılardan daha ürəyi yumşaq davranmışdı ...
“Tək duam bir gün bu qədəri yaşayan tək insanın belə qalmamasıdır.Bir gün dünyaa bütün qadınların ən güvən duyduqu bir yer olacaq.Catmaqa calışdıqım o gün, mənim necə xoşbıxt günüm olacaq! İnşallah.əgər Tanrı istərsə,o gün də gələcək”!
Təşəkkürlər.oxuduqunuz ücün!
Patrick Züskind - "Ətriyyatçı"(Bir qatilin tarixçəsi)
“Kim ətirə sahibdirsə,o insan ürəyinə hökm edə bilər”
Nəhayət ki,1 həftəlik “Ətriyyatcı”oxu turu başa catdı.Təxminən 50-60 səhifə oxuduqdan sonra ,mənə olduqca uzuncu və cansıxıcı gələn bu əsəri yarıda buraxmaq fikrim vardı ki, pəhəpəhli,tərif dolu rəylərdən sonra bu fikrimdən daşındım.Düşündüm ki,hər kəsin anlayıb da mənim ala bilmədiyim o gizəm nə ola bilər...Beləcə o gizəmi təqibə başladım.
“On səkkizinci əsr Fransa- Paris şəhəri.O illər Fransa cirkabın beşiyi sayılırdı.Bu beşik sallandıqca ətrafa üfunət sacırdı.Körpələr ana bətnindən doqulmaq istəmirdilər sanki.Ya ölü doqular, ya da doqularkən iydən boqulub ölürdülər.Bu talehsiz həyata dirənən ,cirkab dənizində boqulmaqa inad yaşayan ,doquşdan anasının qatili olaraq dünyaya gələn , Jan Batist Qrennuy...Körpəlikdən axsaq və psixoloji məhdudiyyətli olaraq dünyaya gəlmiş düdəmə,lakin xüsusi iybilmə qabiliyyətinə hətta kilometrlərlə məsafədən qoxuduyma mərifətinə sahib biridir.Onun yaşam boyunca bir amalı var.Xüsusi güclərə sahib bir insan ətri hazırlamaq.İlk əvvəl bunun formulunu bilməsə də ,illər kecdikcə qeyri normal hisslərin əsirinə cevrilir.Bu hisslə Qras şəhərinə gəlir və qurbanlarını burda şikara salır.Cüzeppe Baldini bu şəhər haqqında deyirdi “Qras gözəl ətirlərin Romasıdır.Ətriyyatcıların həsrətində olduqu yerdir və burda məktəb kecməyən insanın ətriyyatcı olmaqa haqqı yoxdur”.
Yeniyetmə və son dərəcə gözəl qızlardan ibarət bir formulu vardır. İlk baxışdan onun gözəllik aşiqi,artıq yeniyetməlik caqının əlamətləri kimi qiymətləndirsəm də, zaman kecdikcə belə olmadıqını anladım.Onu cisim maraqlandırmırdı.O cismə, ətiri üstündə olduqu müddətdə aşiq idi.O normal insan kimi şəhvət hissi kecirmirdi.O ,qızların ətirilə sevişirdi sanki....O digər insanları aqılsız sanaraq belə düşünürdü: “ Onlar o qədər aqılsızdırlar ki,burunlarından ancaq asqırmaq ücün istifadə edirlər.Ona görə də deyirlər ki,bu qızın gözəlliyinə,zərafətinə heyran olublar”
Özünün xüsusi üsullarıyla yeniyetmə,gözəl və gənc qızların ətirlərini ,hazırlamış olduqu maddələrlə kətan parcaya hopdurub ondan ətir hazırlayırdı.O ətir ki,Iyirmi beş yeniyetmə,gənc qızın faciəli ölümünə səbəb olmuş...O ətir ki,Qrennuy onu insanlarda şəhvani hisslər oyatmaqcün,son anda istifadə etmişdi.O ətrin gücü bir atanın qızının yoxluquna pərdə cəkib,qatilinin önündə diz cökdürüb,ona sıqındırmışdı”.
Qeyd:Ümumilikdə əsər maraqlı oldu. Xəyalımda görmək istədiyim “Qrace”lər, “Jadore”lar,”Anais”lar diyarı Parisin bu qədər üfunətli qoxacaqını aqlıma gətirməzdim.Bəlkə də ,bu qədər cirkab olmasaydı,bu gözəl ətirləri,qoxuları icad etmə tələbatı olmazdı Parisdə və bizdə bundan yararlana bilməzdik.
Başdan -başa haqsızlıq,özbaşnalıq hökm sürən Fransa krallıqı.
Qrennuy – bu obrazın icinin üfunəti sanki üzünə vurmuşdu.İnsan bədənli,şeytan ruhlu əsl İBLİSDİR.Əsəri oxuyub da bu iblisi sevənləri anlaya bilmədim.Bəyəniləcək bir yönü varsa , o da, qarşısına qoyduqu məqsədə catmış olmasıdır ki, bu keyfiyyət onu sevməyə bəs etmir. Hüquqi ədalət onu layiqincə cazalandırmasa daa, İlahi ədalət öz yerini tapdı.O öz cirkabındaa boquldu. Ona duyduqum hiss - yalnızca ,ACIMAQ.
Əsərin digər bir paronoyak obrazı Lauranın atası oldu.Hec sevmədim bu kişini.Cox iyrənc düşüncələrə sahib bir insan.
Bir də hec haqq qazandırmaqdıqım bir hadisə,əsl günahkar durarkən Drüonun cəzalandırılması oldu.
Mənim əsər haqda əsl düşüncələrim bunlar oldu.Bəlkə də nələrisə səhv başa düşmüş ola bilərəm.Üzrlü sayın.
Oxuduqunuz ücün təşəkkürlər!
3 Kasım 2015 Salı
Kiçik qızcığazın hekayəsi.
Mənim adım Lalədir. Yeddi yaşım var. Qardaşım, atam və nənəmlə yaşayıram. Anam da var, amma indi bizimlə yaşamır.Atam deyir indi o çox uzaqdadır,lakin bizi görür , eşidir, hər gün, xəbər alır və bir gün görüşəcəyik. Hər gün onu gözləyirəm.
Günlərimiz çox gözəl və maraqlı keçir.Məktəbə gedirəm, dərs oxuyuram, müəllimlərimi çox sevirəm.Amma bir problemim var heç kim mənlə dostluq eləmir. Düzü alışmışam onların bu hərəkətinə. Heç kimlə söhbət etmək istəmirəm, çünkü bilirəm dinləməyəcəklər.Hər zamankı kimi, tənəffüsdə qapının yanında durub zəngin çalınmasını gözləyirəm. Müəllim məni lövhəyə çaqıranda , tənəffüsdə məni dinləmək istəməyən sinif yoldaşlarım məni dinləmək məcburiyyətində qalır. Hər dəfə “5” qiymət alanda üzlərinidəki ifadəni görmək istəmirəm.
Sinif yoldaşlaarımın əksəriyyəti bir məhəllədən gəlirlər.Yəni, əvvəldən tanışlıqları olduğu üçün məni aralarına almaq istəmirdilər. Parta yoldaşım Elçindən başqa heç kimlə münasibətim yoxdur. O dərsini yaxşı oxumur, amma çox mehribandır. Hətta dünən rəngli karandaşlarımı evdə unutmuşdum, Elçin özününküləri mənə sarı uzatdı “ rəngləyə bilərsən” dedi. Ürəyimdə ona qarşı dərin minnətdarlıq hiss etdim.
Qış fəslidir və evlərdə təbii qaz yanmadığı üçün hər kəs ya kömür, ya odun sobası ilə bir təhər evlərini qızdırırlar.Bizim də evimizdə odun sobası var. Hər gün soyuq məktəbdən gəlib əllərimi sobaya yaxınlaşdırıb qızdırmaq necə gözəldir. Çırta-çırt yanan odunun səsini hər zaman eşidə bilmirsən. Amma eşidə bildinmi o zaman ruhun da isinir.
Məktəbdə olanları evdə unuduram. Nənəmin bişirdiyi isti yeməklərdən yeyib , bir qədər istirahət edirəm.Atam mənə bir hekayə kitabı alıb, onu vərəqləyərək çox sevinirəm. Amma bu hər zaman oxuduğum hekayələrə bənzəmir. Əcaib şəkilləri var. Televizora bənzəyən elektrikli ekranlar, əllə idarə edilən kiçik düyməcikli bir şey .Oxuyaraq sanki macəralar aləminə səyahət edirəm. Qəribədir mənim də bu alətdən olsa necə olardı? Düymələrə basaraq istədiyim kimi vaxtımı keçirərdim, heç məktəbdəki qızların mənimlə dostluq etməməklərinə bu qədər fikir verməzdim. Atam deyir ki, vaxt gələcək texnika o qədər inkişaf edəcək ki, bu şəkildə gördüklərin reallığa çevriləcək. Ehhh... o zaman da mən böyüyəcəm. Kim bilir ətrafımda nə qədər dostlarım olacaq. Bu fikirlərlə sabahkı dərslərimi hazırlayıb yatmağa gedirəm. Kitabın təəsirindən çıxa bilmirəm. Otağın tavanında oxuduqlarımı indi canlandırıram. Kaş ki tez böyüyəydim, dostlarım olaydı.O zaman heç istəməzdim komputer zad. Axı, canlı dostluqları əvəz edə bilməz heç nə. Bir dostum olsa, imtina edərəm bütün o texnikalardan....
Zəng şalındı... Müəllimə yanında ağ xalatlı bir qadınla sinfə daxil oldu. Qış fəslinin tibbi yoxlamaları başlanmışdı. Saçlarımıza, dırnaqlarımıza geyimlərin təmiz olub, olmamasına diqqətlə baxırlar. Ağ xalatlı qadın Minəxanım müəlliməylə bir qədər söhbətləşdikdən sonra, çıxıb getdi. Onu yola saldıqdan sonra , müəllimə səhər saat 9-da valideynlərimizin məktəbə gəlməsini xahiş etdi. Nə olduğunu anlamasaq da, səhər hər kəs valideynilə gəlmişdi. Bir az söhbətdən sonra anladım hər şeyi. Sən demə qızların əksəriyyətinin saçları bitlənib və buna görə iclas etməli olublar. Sevinirəm ki, mən bu siyahıya daxil deyiləm.Eləcə də bir necə nəfər.
Səhər məktəbdə heç gözləmədiyim bir hadisə oldu. Sinfimizdə bir qızın valideyni gəldi, başımı sığalladı. Qızının əlini əlimlə birləşdirdi , tənəffüsdə, dərsdə bir yerdə olmağımızı, mehriban olmağı tapşırdı. Qızın əlləri əllərimdəykən ovuclarımın yandığını hiss elədim. Axı öyrəşməmişdim belə yaxınlığa, həm mən təkbaşına, susqunluğumla çoxdan barışmışdım. İndi mən bu qızla necə davranacağımı bnilmirdim.
Günlər keçdi... vəziyyətimiz getdikcə düzəlirdi. Artıq danışmağa başlamışdım. Mən hər dəfə nəsə danışanda qız mənə diqqətlə baxır, sanki ilk dəfə görür. O artıq dərk edir ki, mən məktəbə onlar kimi, yalnız tənəffüsdə “rezinka “, “hündürə çıxdı”,”qaçdı-tutdu” oynamaq üçün gəlməmişdim. Oxuduqlarıımızı, yazdıqlarımızı bölüşdükcə günlərimiz daha maraqlı keçirdi və mən əvvəlki kimi qaradinməz deyildim. Artıq məktəbə də daha həvəslə gedirdim, çünkü artıq orda dostum vardı və mənlə dost olmağa can atan digər qızlar....
